„Darmowy kredyt” czy „sankcja kredytu darmowego” – to pojęcia, które coraz częściej przewijają się w mediach. Na blogu naszej kancelarii znajdziesz zresztą już kilka artykułów poświęconych możliwości zwrotu udzielonego kredytu bez odsetek, prowizji i dodatkowych kosztów. Jako że temat ten cieszy się rosnącym zainteresowaniem, w tym wpisie zebraliśmy wszystkie najważniejsze informacje dotyczące zastosowania SKD w praktyce. Odpowiadamy też na najczęstsze pytania w związku z umową o kredyt konsumencki i sankcją za uchybienia ze strony kredytodawcy.
Jak regulacje Unii Europejskiej wpływają na przepisy o zastosowaniu sankcji kredytu darmowego?
Unia Europejska dąży do tego, by umowy o kredyty konsumenckie były przejrzyste, zrozumiałe i zgodne z określonymi standardami. Oznacza to przede wszystkim, że umowy kredytodawców (banków i firm pożyczkowych) nie powinny zawierać zawiłych zapisów. Instytucja finansowa nie może również wykorzystywać niewiedzy klienta, by bogacić się jego kosztem.
Za tymi założeniami idą konkretne działania i konkretne regulacje – w tym przypadku dyrektywa 2008/48/WE obowiązująca do 20 listopada 2026 roku. Do jej postanowień musi stosować się każde państwo Unii Europejskiej, w tym także Polska.
Nasza krajowa Ustawa o kredycie konsumenckim stanowi właśnie przełożenie postanowień tej dyrektywy przez polskiego ustawodawcę na przepisy krajowe. Z tego powodu działając zgodnie z wymogami Ustawy o kredycie konsumenckim, bank działa również zgodnie z dyrektywą. Jeśli natomiast nie przestrzega przepisów ustawy, postępuje też wbrew unijnym wymogom.
A o jakich dokładnie wymogach mowa? Przede wszystkim jako konsument masz prawo oczekiwać, że otrzymasz dokładne informacje dotyczące umowy. Między innymi, że przed jej podpisaniem będziesz mieć świadomość, na co dokładnie się decydujesz i z jakimi opłatami będzie się to wiązać. Tym samym będziesz też w stanie porównać konkurencyjne oferty.
Aby spełnienie tych warunków okazało się możliwe, bank lub firma pożyczkowa udzielająca kredytu konsumenckiego musi:
- Na etapie poprzedzającym zawarcie umowy dostarczyć zrozumiałych informacji dotyczących najważniejszych cech takiego kredytu;
- Udzielić odpowiednich wyjaśnień, jeśli okażą się potrzebne, by łatwiej było Ci podjąć świadomą decyzję o wyborze kredytu;
- Zawrzeć w umowie kredytowej najważniejsze informacje wymienione w dyrektywie.
Dodatkowa ochrona przysługująca kredytobiorcom, czyli na czym polega sankcja kredytu darmowego i kredyt bez odsetek
Stosowanie się do unijnych wymogów jest ważne zarówno dla Polski, jak i dla samej UE. Stąd w polskiej Ustawie o kredycie konsumenckim przewidziano dotkliwą karę dla banku lub firmy pożyczkowej, która nie będzie tego robić. Założenia są bardzo proste:
- Bank musi dopełnić wszystkich wymogów wymienionych w art. 45 Ustawy o kredycie konsumenckim;
- Jeśli tego nie zrobi, a umowa zawiera uchybienia, poniesie konsekwencje. Kredytobiorca-konsument może wtedy powołać się na wspomnianą sankcję. W efekcie odda wyłącznie kapitał kredytu, czyli jedynie kwotę wypłaconą mu przez bank. Oznacza to, że zwraca kredyt bez odsetek, bez prowizji, marży i jakichkolwiek innych dodatkowych kosztów. Stąd właśnie nazwa „darmowy kredyt”;
- Żeby skorzystać z tego uprawnienia, to Ty jako konsument musisz podjąć konkretne kroki – przygotować pisemne oświadczenie, w którym:
- Wskażesz, jakie wymogi z art. 45 nie zostały spełnione;
- Oświadczysz, że w związku z tym chcesz skorzystać z sankcji kredytu darmowego;
- Takie oświadczenie złożysz na piśmie najpóźniej w ciągu roku od momentu wykonania umowy.
Dlaczego kara za zaniedbania przy kredytach konsumenckich jest tak dotkliwa?
Każde skuteczne skorzystanie z sankcji kredytu darmowego oznacza poważne straty dla instytucji finansowych. Nie dość, że z powrotem dostają tylko tyle, ile pożyczyły (a tym samym nie zarabiają), to ostatecznie wychodzą „na minus”. Ze względu na spadek wartości pieniądza bankowi znacznie bardziej opłacałoby się tę samą kwotę zainwestować niż pożyczyć konsumentowi i otrzymać później jej zwrot bez żadnego zysku.
Sankcja kredytu darmowego pojawiła się jednak w ustawie nie bez powodu. Konsument jest uważany za słabszą stronę umowy. To osoba, która nie ma specjalistycznej wiedzy – w tym przypadku dotyczącej mechanizmów kredytowych, umiejętności interpretacji umowy, dokładnej znajomości przepisów itd. Łatwo byłoby więc doprowadzić do nadużyć. Z tego powodu wprowadzono dodatkową ochronę praw konsumenta, by wyrównać nieco dysproporcję sił między stronami.
Poza tym jeśli niedopatrzenia ze strony banku dotyczyłyby np. nieprawidłowych informacji o kosztach, które trzeba ponieść w związku z umową (np. brak prawidłowego wyliczenia rzeczywistej rocznej stopy procentowej czy brak dokładnego wskazania odsetek i innych kosztów kredytu), trudno byłoby Ci porównać oferty poszczególnych banków.
Zaniedbania ze strony kredytodawcy mogłyby więc doprowadzić do sytuacji, w której – ze względu na nieprawidłową lub niekompletną treść umowy – wybierasz rozwiązanie, które w ogóle nie interesowałoby Cię przy posiadaniu wszystkich informacji podanych w przejrzysty sposób.
Dotkliwe konsekwencje naruszeń mają skutecznie zniechęcać banki i firmy pożyczkowe do nieuczciwych działań, formułowania nieprzejrzystych umów czy pomijania w niej ważnych elementów.
Dla Ciebie jako konsumenta będą natomiast stanowić rekompensatę za zaniedbania. Skorzystanie z przysługującego uprawnienia często przekłada się na korzyści sięgające dziesiątek tysięcy złotych, co szczegółowo omawiamy w artykule wyjaśniającym, na czym polega sankcja kredytu darmowego.
Czy każda wadliwa umowa pozwala konsumentowi zgłosić roszczenie i skorzystać z sankcji kredytu darmowego?
Choć wiele mówi się obecnie o kredycie bez odsetek, to wcale nie oznacza, że każdy może z niego skorzystać.
Po pierwsze, sankcja kredytu darmowego dotyczy wyłącznie kredytów konsumenckich. Nie obejmuje więc kredytów hipotecznych ani kredytów na kwotę wyższą niż 255.500 złotych (lub odpowiednik tej kwoty w walucie innej niż PLN).
Poza tym z sankcji kredytu darmowego można skorzystać jedynie będąc konsumentem, a więc osobą, która zaciąga taki kredyt w celach niezwiązanych z działalnością gospodarczą.
Sankcja kredytu darmowego znajduje przy tym zastosowanie wyłącznie do konkretnych zaniedbań – wymienionych w artykule 45 Ustawy o kredycie konsumenckim. Jeśli chcesz dowiedzieć się, o jakich zaniedbaniach mowa, potrzebne informacje znajdziesz w osobnym artykule na blogu, w którym wyjaśniamy, kto może skorzystać z sankcji kredytu darmowego.
W największym skrócie można jednak powiedzieć, że są to zaniedbania najpoważniejsze i dotyczące najbardziej podstawowych kwestii, takich jak np.:
- Brak pisemnej formy umowy;
- Pominięcie w niej niektórych elementów (np. danych konsumenta, rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania – RRSO itd.);
- Brak informacji m.in. o kosztach związanych z umową czy sposobie zabezpieczenia kredytu;
- Przekroczenie maksymalnej wysokości pozaodsetkowych kosztów kredytu.
Sankcja kredytu darmowego w praktyce – jak wygląda spłata kredytu, gdy skutecznie złożysz oświadczenie?
Załóżmy, że spełniasz wszystkie warunki, by skorzystać z sankcji kredytu darmowego i składasz oświadczenie. Jakie są skutki?
Dalej spłacasz raty w tych samych terminach co dotychczas, zgodnie z postanowieniami umowy, z tym że ich wysokość jest niższa – obejmują one wyłącznie pożyczony kapitał;
Poprzednie, zawyżone raty (uwzględniające koszty kredytu, a nie tylko zwrot kapitału) możesz rozliczyć na dwa sposoby. Pierwsza możliwość to domaganie się zwrotu nadwyżek. Druga – zaliczenie nadwyżek na poczet spłaty i tym samym zmniejszenie zobowiązania, które jeszcze pozostało.
Powołanie się na sankcję kredytu darmowego nie sprawia więc, że umowa przestaje obowiązywać ani że musisz od razu zwrócić bankowi cały kapitał. Spłaty dokonujesz w terminie i w sposób ustalony w umowie, dokładnie tak jak wcześniej. Różnica polega na tym, że po skorzystaniu z SKD raty są znacznie niższe, ponieważ obejmują jedynie kwotę kapitału.
Co jeśli bank nie ustalił w umowie terminów spłaty?
Może się jednak zdarzyć, że w umowie z bankiem nie określono terminów spłaty. W takiej sytuacji kredytobiorca zwraca kredytu w równych ratach płatnych co miesiąc. Obowiązują dwa terminy spłaty kredytu w zależności od wysokości zaciągniętego zobowiązania:
- 5 lat – gdy był to kredyt do 80.000 złotych;
- 10 lat – jeśli kwota kredytu przekraczała 80.000 złotych.
A co gdy bank dokonał innych naruszeń niż te wymienione w art. 45 Ustawy o kredycie konsumenckim?
Tylko niedopatrzenia banku wskazane w art. 45 Ustawy o kredycie konsumenckim dają Ci prawo do skorzystania z SKD. A co w innych przypadkach naruszenia Twoich praw, wykraczających poza ten przepis?
W takiej sytuacji wprawdzie SKD nie będzie mieć zastosowania, ale możesz powołać się na inne regulacje. Będzie to możliwe np. gdy bank wprowadził do umowy zapisy, których nie ustalał z Tobą indywidualnie i które kształtują Twoje prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami (m.in. przerzucają na Ciebie całe ryzyko związane z daną umową).
Wtedy możesz powołać się na przepisy Kodeksu cywilnego dotyczące niedozwolonych postanowień umownych (klauzul abuzywnych). Wprawdzie nie pozwoli Ci to zaciągnąć darmowego kredytu. Będziesz jednak w stanie wyeliminować z umowy szczególnie niekorzystne zapisy i w ten sposób poprawić swoją sytuację.
Dlaczego o sankcji darmowego kredytu jest obecnie głośno?
Ustawa o kredycie konsumenckim i art. 45 to żadna nowość, jednak dopiero od niedawna na ten temat zrobiło się głośno. Powodów jest kilka.
Coraz więcej tego rodzaju spraw trafia przed sądy, co wywołuje niejako efekt kuli śnieżnej. Jeśli kolejni konsumenci uzyskują pozytywne wyroki, to zachęcają następnych, by również walczyli o swoje prawa.
Poza tym im więcej wyroków, tym pewniejsza jest sytuacja konsumenta składającego pozew. Tym samym też mniej obawia się on przegranej i chętniej podejmie działania.
Rośnie również świadomość konsumentów dotycząca ich praw. Wiele osób jeszcze do niedawna nie zdawało sobie sprawy, że istnieje coś takiego jak SKD. Panowało też przeświadczenie, że z bankami nie da się wygrać (w końcu mówimy tu o sytuacji konsumenta występującego przeciw wielkiej instytucji).
Obecnie jednak kancelarie częściej mówią o SKD, przyczyniając się do wzrostu świadomości swoich klientów. Jednocześnie wzrasta liczba radców prawnych z doświadczeniem w tego typu sprawach. A im większe doświadczenie, tym mniejsze obawy przed powierzeniem swojej sprawy prawnikowi. Z kolei liczne sukcesy frankowiczów stanowią dowód na to, że wygranie sporu z bankiem jak najbardziej jest możliwe, a korzyści mogą być ogromne.
Sankcja kredytu darmowego w praktyce – podsumowanie
Jeśli masz wątpliwości, czy umowa kredytu konsumenckiego nie narusza Twoich praw (np. bank nie udzielił Ci wszystkich podstawowych informacji lub wydaje Ci się, że umowa kredytu zawiera pewne braki), warto skonsultować się z kancelarią prawną. W ten sposób dowiesz się, czy masz rację i czy istnieje szansa na wygraną.
W przypadku naruszenia przez kredytodawcę któregoś z postanowień przewidzianych przez przepisy radca prawny może pomóc Ci w podjęciu następnych kroków – m.in. przygotowaniu i złożeniu oświadczenia o skorzystaniu z SKD oraz toczeniu dalszego sporu sądowego.
Oczywiście teoretycznie takiej analizy możesz też dokonać na własną rękę. Bez znajomości przepisów i praktyki wyniesionej przy prowadzeniu podobnych spraw trudno Ci będzie jednak dojść do prawidłowych wniosków. Jeśli natomiast to prawnik sprawdzi, czy spełniasz wymogi dotyczące sankcji kredytu darmowego lub czy zgodnie z ustawą przysługują Ci inne uprawnienia, nie będziesz mieć już wątpliwości.
Pamiętaj też, że termin na działanie jest ograniczony. Skuteczne skorzystanie z SKD będzie możliwe tylko w czasie obowiązywania umowy lub jeśli od dnia wykonania umowy (czyli zwykle spłaty ostatniej raty kredytu) nie minął jeszcze rok.
