W polskim prawie istnieje wiele przepisów, które mają za zadanie chronić konsumentów przed nieuczciwymi działaniami ze strony dużych przedsiębiorców, takich jak choćby banki czy towarzystwa ubezpieczeniowe. Jedną z tego rodzaju regulacji wiążących się z naprawdę dotkliwymi konsekwencjami dla instytucji finansowej, za to z ogromnymi korzyściami dla kredytobiorcy, jest możliwość zmiany obowiązującej umowy kredytowej w kredyt darmowy.
Czym jest darmowy kredyt konsumencki?
Darmowy kredyt konsumencki ma stanowić rekompensatę dla konsumenta w sytuacji gdy podczas zawierania z nim umowy bank lub firma pożyczkowa nie spełni podstawowych wymogów przewidzianych przez przepisy. Jednocześnie jest też dotkliwą konsekwencją finansową dla samej instytucji finansowej. Wiąże się bowiem z pozbawieniem kredytodawcy przychodów z tytułu udzielenia kredytu konsumenckiego.
W praktyce wygląda to w ten sposób, że dotychczas obowiązująca umowa o kredyt konsumencki zakładająca standardowe warunki spłacania kredytu – a więc spłatę kapitału, odsetek, marży itd. – zamienia się w umowę, w której kredytobiorca ma obowiązek zwrotu wyłącznie pożyczonego kapitału.
Wbrew dość powszechnemu błędnemu przekonaniu darmowy kredyt nie zakłada więc, że konsument może zaprzestać jakichkolwiek spłat w momencie, gdy skutecznie powoła się na odpowiedni przepis. Wciąż ma obowiązek zwrotu pożyczonej kwoty, z tym że nie ponosi z tego powodu żadnych dodatkowych kosztów.
Krótko mówiąc, jeśli bank pożyczył Ci np. 100.000 złotych, to właśnie 100.000 zwrócisz mu w ramach darmowego kredytu.
Kiedy można spłacać kredyt bez odsetek, czyli podstawa prawna zastosowania sankcji kredytu darmowego
Kredyt bez odsetek, prowizji i jakichkolwiek dodatkowych kosztów będziesz spłacać po pierwsze tylko pod warunkiem, że taka umowa spełnia warunki kredytu konsumenckiego, po drugie – że doszło do konkretnych zaniedbań ze strony instytucji finansowej i po trzecie – że podejmiesz odpowiednie działania w określonym czasie.
We wpisie wyjaśniającym, czym jest sankcja kredytu darmowego, szczegółowo wskazujemy warunki, które kredyt musi spełniać, by był uznany za kredyt konsumencki. W tym miejscu warto jednak zaznaczyć, że w tę definicję wpasowują się nie tylko kredyty udzielone przez bank. Także w przypadku niektórych pożyczek od firm pożyczkowych uznaje się, że zaciągnięto kredyt konsumencki.
Jakie naruszenia ze strony banku pozwalają na spłatę kredytu bez oprocentowania i innych kosztów?
Jak już też wspomnieliśmy, darmowy kredyt konsumencki jest szczególnym rodzajem konsekwencji finansowych – bardzo dotkliwym dla banku lub pożyczkodawcy. Z tego powodu zastrzeżono go tylko dla konkretnych przypadków. Wprowadza je dyrektywa 2008/48/WE, która znajduje swoje odzwierciedlenie w polskiej Ustawie o kredycie konsumenckim, a dokładniej w art. 45. Zgodnie z §1 tego przepisu:
W przypadku naruszenia przez kredytodawcę art. 29 ust. 1, art. 30 ust. 1 pkt 1-8, 10, 11, 14-17, art. 31-33, art. 33a i art. 36a-36c konsument, po złożeniu kredytodawcy pisemnego oświadczenia, zwraca kredyt bez odsetek i innych kosztów kredytu należnych kredytodawcy w terminie i w sposób ustalony w umowie.
Łatwo więc zauważyć, że kredyt bez odsetek i jakichkolwiek dodatkowych opłat będzie przysługiwał tylko w sytuacji, gdy instytucja finansowa nie dopełniła obowiązków przewidzianych przez przepisy wyszczególnione wyżej.
Jakie dokładnie są to obowiązki, wyjaśniamy we wpisie wyjaśniającym, kto może skorzystać z sankcji kredytu darmowego. W największym skrócie możemy jednak przyjąć, że są to zupełnie podstawowe informacje i elementy umowy, które powinny być znane każdemu kredytobiorcy przed wzięciem kredytu konsumenckiego i bez znajomości których trudno mu w pełni świadomie podjąć decyzję o zaciągnięciu takiego zobowiązania.
W praktyce natomiast większość obecnie wygrywanych przez konsumentów sporów w sprawie kredytu bez oprocentowania i innych kosztów dotyczy sytuacji:
- błędnego wyliczenia RRSO;
- błędnego wyliczenia całkowitych kosztów kredytu oraz
- naliczania odsetek od pozaodsetkowych kosztów kredytu.
Jak przebiega procedura skorzystania z sankcji kredytu darmowego przez konsumenta?
Jak wskazuje wyżej wymieniony przepis, darmowy kredyt konsumencki przysługuje tylko w przypadku, w którym złożysz pisemne oświadczenie bankowi lub firmie pożyczkowej. Masz na to 1 rok od momentu wykonania umowy.
Moment „wykonania umowy” najczęściej jest rozumiany przez sądy jako chwila, w której każda ze stron wypełniła swoje zobowiązania. Zwykle będzie to więc dzień spłaty ostatniej raty kredytu. Jeśli jednak konieczne okaże się jeszcze późniejsze działanie ze strony kredytodawcy (np. zwrot części prowizji z tytułu dokonania wcześniejszej spłaty), to właśnie od chwili wykonania tej czynności liczy się roczny termin na skorzystanie ze swojego uprawnienia.
W praktyce oznacza to więc, że przez cały czas spłaty kredytu możesz skutecznie skorzystać z SKD, a w dodatku już po całkowitym rozliczeniu z bankiem będziesz mieć dużo czasu na złożenie oświadczenia woli.
A co dzieje się dalej? Jeśli bank lub firma pożyczkowa przychyli się do Twojego wniosku, to od tej pory Twój kredyt zamieni się w darmowy kredyt konsumencki.
Jakie korzyści będą przysługiwać kredytobiorcy z tytułu zmiany kredytu na darmowy?
Darmowy kredyt konsumencki oznacza dla Ciebie przede wszystkim ogromne korzyści finansowe, zwykle sięgające dziesiątek tysięcy złotych.
W przypadku zwykłego kredytu gdyby bank pożyczył Ci np. 100.000 złotych, do tego doszłyby odsetki, prowizja, marża i inne opłaty, mogłoby to oznaczać np. zwrot w sumie 180.000 złotych. W takim przypadku powołanie się na SKD wiązałoby się więc dla Ciebie aż z 80.000 złotych oszczędności.
Czy w przypadku sankcji kredytu darmowego trzeba od razu zwrócić cały kapitał?
Dodajmy jeszcze, że złożenia oświadczenia o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego nie zmienia terminów spłaty. Pozostałą kwotę zobowiązania spłacasz więc dalej w cyklicznych ratach, z tym że wysokość tych rat znacząco się zmniejsza.
Z kolei jeśli umowa nie przewiduje konkretnych terminów, to na zwrot masz odpowiednio 5 lub 10 lat, w zależności od kwoty pożyczonego kapitału.
Oznacza to, że nie musisz się obawiać, że wskutek złożenia oświadczenia pojawi się konieczność oddania całej kwoty kredytu. Można więc śmiało powiedzieć, że jeśli bank naruszył Twoje prawa i przysługuje Ci możliwość skorzystania z sankcji darmowego kredytu, to takie rozwiązanie przyniesie Ci wyłącznie korzyści.
Dlaczego o sankcji darmowego kredytu wciąż niewiele się mówi i dlaczego zapadło tak mało wyroków przeciwko bankom?
Skoro darmowy kredyt konsumencki ma dla konsumenta właściwie same zalety, to dlaczego niewiele słyszy się o osobach, które rzeczywiście z niego skorzystały?
Odpowiedź jest prosta – ponieważ jest to stosunkowo nowe rozwiązanie. Orzecznictwo wciąż pozostaje w tym zakresie skromne, niewiele jest też kancelarii, które specjalizują się w tego typu sprawach. Trzeba jednak zaznaczyć, że pula wyroków stale się powiększa, tym samym rozwiewane są kolejne wątpliwości, a prokonsumenckie wyroki umacniają pozycję konsumentów.
Duże znaczenie miało także niedawne orzeczenie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, w którym TSUE jasno stwierdził, że zaniżenie poziomu RRSO będzie uprawniać do skorzystania z darmowego kredytu konsumenckiego. Kilka podobnych spraw związanych również z nieprawidłowym wyliczeniem RRSO i sankcją kredytu darmowego wciąż czeka jeszcze na rozpatrzenie przez Trybunał. Można się jednak spodziewać, że rozstrzygnięcia będą podobne.
Co zrobić, gdy bank nie zgadza się, że umowa narusza przepisy i nie uznaje oświadczenia o SKD? Czy warto skorzystać z pomocy kancelarii i wnieść sprawę do sądu?
Niestety, choć teoretycznie złożenie oświadczenia powinno rozwiązać problem, to w praktyce banki i firmy pożyczkowe często nie zgadzają się ze stanowiskiem konsumentów.
Z ich punktu widzenia jest to najlepsza taktyka. I to nawet jeśli same dojdą do wniosku, że treść umowy kredytu nie spełnia ustawowych wymogów.
W sytuacji, gdy bank nie uzna Twojego oświadczenia, wciąż masz jednak możliwość dochodzenia swoich roszczeń na drodze sądowej. W takiej sytuacji warto przygotować pozew, w którym wykażesz, że przy konstruowaniu umowy bank nie zachował warunków stawianych przez ustawę o kredycie konsumenckim. Ewentualnie możesz również dowodzić, że udzielone informacje są niejednoznaczne lub oparte na niezrozumiałych kryteriach, które nie pozwalały na ocenę konsekwencji ekonomicznych zawarcia takiej umowy.
Jeśli umowa zawiera wspomniane uchybienia, to możliwość skorzystania z darmowego kredytu konsumenckiego jak najbardziej Ci przysługuje. Skoro jednak to Ty masz odnosić korzyści z tego rozwiązania (a mówiąc językiem prawniczym „wywodzić skutki prawne” ze skutecznego powołania się na SKD), to na Tobie tez spoczywa ciężar dowodu.
Przedstawienie odpowiednich argumentów może natomiast stanowić duże wyzwanie, gdy działasz na własną rękę przeciw instytucji finansowej. Nawet jeśli przepisy są po Twojej stronie, to banki i firmy pożyczkowe zatrudniają prawników, którzy mogą wykorzystać wszelkie Twoje niedopatrzenia.
Sytuacja zmienia się jednak, gdy Ty również sięgniesz po profesjonalne wsparcie. A tym bardziej, gdy swoją sprawę powierzysz kancelarii prawnej mającej doświadczenie w prowadzeniu spraw przeciwko bankom dotyczących sankcji kredytu darmowego.