Czy wiesz, że w pewnych sytuacjach możesz zmienić warunki umowy o kredyt konsumencki i zwrócić wyłącznie kwotę pożyczonego kapitału, bez ponoszenia jakichkolwiek dodatkowych opłat? Dzieje się tak w przypadku naruszenia przez kredytodawcę obowiązków narzuconych na niego przez przepisy. Ponieważ sankcja kredytu darmowego to stosunkowo nowy temat, w tym artykule postaramy się wyjaśnić, co to takiego i odpowiedzieć na wszystkie najważniejsze pytania związane z tym zagadnieniem.
Czym jest sankcja kredytu darmowego?
Sankcja kredytu darmowego ma chronić konsumentów przed sytuacją, w której bank lub firma pożyczkowa przy zawieraniu umowy kredytu konsumenckiego wykorzystuje swoją silniejszą pozycję.
Jeśli instytucja finansowa nie dopełni któregoś z obowiązków przewidzianych przez przepisy, kredytobiorca ma prawo złożyć oświadczenie o skorzystaniu z SKD. W efekcie warunki obowiązującej umowy kredytu ulegają zmianie – jak sama nazwa wskazuje, kredyt staje wówczas darmowy. Oznacza to, że kredytobiorca zwraca wyłącznie kwotę kredytu – bez odsetek, prowizji i innych dodatkowych kosztów.
Jaki jest cel wprowadzenia zapisu o darmowym kredycie?
Konsument w relacji z przedsiębiorcą (w tym przypadku bankiem lub firmą pożyczkową) traktowany jest jako słabsza strona umowy. Instytucje finansowe doskonale znają przecież przepisy i często zatrudniają całe działy prawne. Łatwo mogłyby więc wykorzystywać niewiedzę klientów i wprowadzać nieuczciwe zapisy.
Ustawa o kredycie konsumenckim ma zapobiegać tego rodzaju sytuacjom, pełniąc 2 funkcje:
- Skutecznie zniechęcać do stosowania nieuczciwych praktyk – skutki powołania się na sankcję są bardzo dotkliwe dla instytucji finansowych. Sprawiają, że nie czerpią one żadnego zysku z udzielonych kredytów;
- Rekompensować Ci fakt, że umowa zawiera niedozwolone zapisy lub że znajdują się w niej istotne braki – jeśli już dojdzie do takiej sytuacji.
Jakie są korzyści sankcji kredytu darmowego?
Skoro wiesz już, na czym polega sankcja kredytu darmowego i że oznacza ona prawo konsumenta do zwrotu kapitału bez odsetek i innych kosztów kredytu, to chyba zgodzisz się, że niesie za sobą ogromne korzyści. Ale jak zastosowanie przepisów dotyczących sankcji kredytu darmowego wygląda w praktyce?
Załóżmy, że bank udziela Ci kredytu konsumenckiego wysokości 108.000 złotych. Czas trwania umowy wynosi 3 lata. W ramach obowiązującej umowy masz oddać pożyczony kapitał, zapłacić odsetki i ponieść inne koszty kredytowe. W rezultacie bank otrzyma od Ciebie w sumie 180.000 złotych.
Skoro będziesz spłacać kredyt przez 3 lata, to kwotę tę musimy podzielić przez 36 (liczba miesięcy). Dla uproszczenia przyjmujemy, że wysokości rat będą równe przez cały czas trwania umowy. Oznacza to, że bank co miesiąc powinien otrzymać od Ciebie wpłatę wysokości 5.000 złotych.
A teraz zobaczmy, ile zyskasz, korzystając z sankcji kredytu darmowego. Przeanalizujmy przy tym 2 scenariusze:
- Gdy powołanie się na sankcję kredytu darmowego dotyczy jeszcze trwającego zobowiązania;
- Gdy umowa została już w całości wykonana.
Skorzystanie z sankcji kredytu darmowego w trakcie trwania umowy
Wciąż pozostając przy wyżej opisanym przykładzie, przyjmijmy, że postanawiasz powołać się na SKD po półtora roku spłacania kredytu.
W sumie do tej pory tytułem zwracania kredytu bank otrzymał od Ciebie 5.000 złotych pomnożonych przez liczbę miesięcy odpowiadających okresowi 1,5 roku (18). Tym samym trafiło do niego 90.000 złotych (5.000*18).
Gdyby przyjąć, że kredyt od początku powinien być darmowy, każda z tych rat wynosiłaby 3.000 złotych. (108.000 dzielone przez 36 miesięcy, czyli okres trwania kredytu). Przez półtora roku suma wpłat powinna więc wynosić 54.000 złotych (3.000*18).
Skuteczne powołanie się na sankcję kredytu darmowego powinno więc skutkować tym, że bank zwróci Ci całą nadwyżkę (90.000-54.000 złotych). Następnie przez kolejne półtora roku będziesz spłacać raty wysokości 3.000 złotych w terminach i w sposób ustalony w umowie. Daty płatności pozostaną więc takie same, z tym że kwoty rat będą niższe, bo zaczniesz zwracać wyłącznie kwotę kredytu, bez ponoszenia jakichkolwiek kosztów dodatkowych.
Ewentualnie jeśli umowa nie przewiduje terminów spłaty kredytu, to zgodnie z Ustawą o kredycie konsumenckim należy go zwrócić w ciągu 10 lat. Taki termin przewidziano dla kredytów konsumenckich powyżej 80.000 złotych, a więc znajdzie on zastosowanie również w naszym przykładzie. Oczywiście wciąż mówimy o sytuacji, w której będziesz zwracać kredyt bez odsetek i innych opłat.
Alternatywnie możesz zaliczyć całą spłaconą nadwyżkę na poczet kredytu, zamiast domagać się jej zwrotu. W efekcie w naszym przykładzie do spłaty pozostałoby Ci już tylko 18.000 złotych. (108.000 złotych pomniejszone o spłacone już 90.000 złotych).
Jak wygląda rozliczenie z bankiem, gdy kredytobiorca powoła się na SKD po wykonaniu umowy?
Co jednak dzieje się w momencie, gdy z prawa do sankcji kredytu darmowego zdecydujesz się skorzystać dopiero po spłaceniu kredytu w całości?
O ile od wykonania umowy nie minie 1 rok, takie działanie będzie skuteczne, a sankcja kredytu darmowego może zostać zastosowana. Wówczas po złożeniu wymaganego przez przepisy oświadczenia woli masz prawo domagać się zwrotu wszystkich kosztów poniesionych na rzecz kredytodawcy na podstawie wadliwej umowy.
A mówiąc prościej: bank lub firma pożyczkowa musi zwrócić Ci różnicę między otrzymaną od Ciebie kwotą a wysokością pożyczonego kapitału. W naszym przykładzie oznaczałoby to zwrot 72.000 złotych (180.000-108.000).
Kiedy możliwe jest zastosowanie sankcji kredytu darmowego?
Ustawodawca wprowadza konkretne warunki, które muszą zostać spełnione łącznie, by sankcja kredytu darmowego rzeczywiście Ci przysługiwała:
- Twój kredyt kwalifikuje się jako kredyt konsumencki;
- przy zawieraniu umowy bank lub firma pożyczkowa nie dopełni wymogów wskazanych w konkretnych przepisach ustawy;
- kredyt został zaciągnięty najwcześniej 18 grudnia 2011 roku (wtedy zaczęła obowiązywać Ustawa o kredycie konsumenckim wprowadzająca sankcję kredytu darmowego);
- wciąż spłacasz zobowiązanie lub od wykonania umowy nie minął 1 rok.
Czym jest kredyt konsumencki?
Pojęcie kredytu konsumenckiego nie ogranicza się do kredytów udzielonych przez banki. Ma zastosowanie również do pożyczek od firm pożyczkowych. Ważne jest natomiast, by taki kredyt został zaciągnięty na cele niezwiązane z prowadzeniem działalności gospodarczej. Jednocześnie otrzymana kwota nie może przekroczyć 255.550 złotych lub jej równowartości (jeśli kredyt jest udzielany w innej walucie niż polska), a jego zabezpieczeniem nie może być nieruchomość (dozwolone są natomiast inne sposoby zabezpieczenia kredytu).
Jakie naruszenia może zawierać umowa kredytowa, by uprawniać Cię do skorzystania z SKD?
Nie każde zaniedbania na etapie umowy będą umożliwiać Ci skorzystanie z darmowego kredytu. Na SKD możesz skutecznie powołać się tylko w sytuacji, gdy kredytodawca nie dopełni wymogów przewidzianych przez art. 29 ust. 1, art. 30 ust. 1 pkt 1-8, 10, 11, 14-17, art. 31-33, art. 33a i art. 36a-36c Ustawy o kredycie konsumenckim.
Jest to o tyle ważne, że bank lub firma pożyczkowa może dopuścić się także innych zaniedbań i wprowadzić do umowy tzw. klauzule abuzywne. Są to postanowienia rażąco naruszające interesy konsumenta. Stanowią więc kolejny przykład wykorzystania przez bank jego silniejszej pozycji. Konsekwencje ich zastosowania są jednak inne.
W przypadku klauzul abuzywnych umowa wciąż obowiązuje, tylko że przy jej interpretacji pomija się niedozwolone zapisy. Zwykle oznacza to więc, że nadal masz obowiązek spłaty nie tylko kapitału, ale także innych kosztów kredytu. Przy SKD skutki są natomiast znacznie dalej idące, bo prowadzą do uzyskania darmowego kredytu. Umowa obowiązuje więc z pominięciem wszystkich zapisów przewidujących opłaty i koszty kredytowe.
Właśnie z tego powodu tak ważne jest przeanalizowanie treści umowy, postanowień związanych z kredytem, wyżej wymienionych przepisów oraz ustalenie, czy zaniedbania instytucji finansowej mieszczą się w danym zakresie. Kolejny krok to skorzystanie z właściwego roszczenia – sankcji kredytu darmowego przewidzianej przez Ustawę o kredycie konsumenckim lub powołanie się na niedozwolone postanowienia umowne uregulowane przez Kodeks cywilny.
Na czym dokładnie mogą polegać naruszenia ze strony banku, wyjaśniamy w osobnym artykule w całości poświęconym odpowiedzi na pytanie, kto może skorzystać z sankcji kredytu darmowego. W największym skrócie można jednak powiedzieć, że sprowadzają się one do niezamieszczenia w umowie kredytowej informacji, które są niezbędne (takich jak np. szczegółowe informacje o sposobie wypłaty kredytu, terminie spełnienia świadczenia pieniężnego) lub ustalenia wysokości opłat (odsetek i kosztów pozaodsetkowych) przekraczających ustalone normy.
Jak skorzystać z sankcji darmowego kredytu?
Kredyt będziesz spłacać na bardziej korzystnych warunkach tylko, jeśli podejmiesz konkretne działania. Przepisy wprost wskazują, że kredyt obowiązuje na zasadach przewidzianych w umowie, dopóki nie złożysz skutecznego oświadczenia o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego.
Jak to zrobić? Najlepiej w formie pisemnej, zamieszczając swoje dane, dane banku oraz informacje o kredycie, którego dotyczy oświadczenie i powołując się na artykuł 45 Ustawy o kredycie konsumenckim regulującym właśnie kwestię SKD.
Oświadczenie uważa się przy tym za skutecznie złożone nie w chwili sporządzenia ani nie w chwili wysłania takiego pisma, ale w momencie, w którym druga strona (bank lub firma pożyczkowa) jest w stanie się z nim zapoznać. Może to być więc np. moment odebrania przez przedstawiciela banku listu poleconego, którym wyślesz przygotowane oświadczenie. Warto o tym pamiętać szczególnie w przypadku, gdy pozostało już niewiele czasu na skuteczne złożenie przez konsumenta wymaganego oświadczenia.
Czy pomoc kancelarii jest konieczna, gdy konsument chce spłacać bankowi kredyt bez odsetek i innych kosztów?
Mogłoby się wydawać, że skorzystanie z sankcji kredytu darmowego jest na tyle proste, że sprawę możesz załatwić samodzielnie, bez pomocy prawnika. W praktyce jest jednak zupełnie inaczej.
Po pierwsze, podstawę do powołania się na SKD stanowi znalezienie uchybień ze strony banku przewidzianych przez art. 45 Ustawy o kredycie konsumenckim. Bez wiedzy prawniczej i doświadczenia w tym zakresie może być to trudne, a nawet niemożliwe.
Co jednak ważniejsze, banki często nie uznają takiego oświadczenia. A wtedy skorzystanie z uprawnienia może być możliwe dopiero pod warunkiem wkroczenia na drogę sądową.
Oczywiście dla wielu osób oznacza to ogromny stres i za wszelką cenę chciałyby tego uniknąć. Niestety, banki są tego świadome i nie brak przypadków, w których nie przyjmują oświadczenia nie dlatego, że wierzą, że SKD nie powinna znaleźć zastosowania w Twoim przypadku. W niejednej sytuacji po prostu liczą na to, że perspektywa toczenia sporu w sądzie skutecznie Cię zniechęci i tym samym nie utracą zysku związanego z zawartą umową.
Z tego powodu profesjonalna pomoc może okazać się konieczna. Aby zwiększyć szanse na korzystne zakończenie sporu z bankiem, upewnij się jednak, że Twoją sprawę poprowadzi kancelaria mająca doświadczenie w sprawach dotyczących sankcji kredytu darmowego.
